منظور از برنج پرمحصول در واقع اشاره به میزان محصول برداشت شده در هر متر مربع از شالیزار است. برخی از برنج های ایرانی در مقایسه با برنج های دیگر، محصول بیشتری در یک هکتار می دهند. به این برنج ها، برنج های پرمحصول می گویند.
برنج های محلی دارای کیفیت پخت و خوراک بسیار خوبی هستند و عموما عطر و طعم مطلوبی دارند اما از نظر عملکرد، بازدهی کمی داشته که حداکثر به ۳ تن در هر هکتار می رسد.از طرف دیگر برنج های اصلاح شده کیفیت پخت و خوراک خوبی ندارند و اکثرا فاقد عطر و طعم بوده و نظر مصرف کننده ایرانی را جلب نمی کنند.اما این برنج ها از عملکرد و بازدهی خوبی برخوردار هستند.همین مسئله باعث شد تا محققان برنج کشور به فکر تلاقی برنج های محلی با برنج های پر محصول بیفتند تا منجر به ایجاد برنج هایی با عملکرد و پخت خوب بشوند.به این نوع برنج ها برنج پرمحصول می گویند که در ادامه به معرفی انواع آن می پردازیم.
ممکن است گونه های مختلفی از برنج های پرمحصول در شمال وجود داشته باشد ولی سه نوع برنج پرمحصول در شمال کشت می شود که از اصلی ترین و پرطرفدارترین برنج های پرمحصول شمال است:
برنج پرمحصول فجر هم از لحاظ عطر و هم از لحاظ پخت، بهترین برنج پرمحصول مازندران می باشد که به آن برنج فجر محلی گفته می شود. برنج فجر محلی جویبار در میان برنج فجر شهرهای دیگر از پخت و عطر بهتری برخوردار است.
این برنج بخاطر پخت عالی به عنوان برنج رستورانی شناخته می شود که اغلب رستوران ها از این برنج برای رستوران استفاده می کنند.برنج فجر برنجی است که توسط محققان حوزه برنج با ایجاد تغییرات ژنتیکی بر روی برنج های با کیفیت جهت بهره برداری بیشتر کشاورزان تولید شده است .
این برنج در دسته برنج های پرمحصول قرار دارد و از طبع سرد برخوردار استبرنج فجر پرفروش ترین برنج در بین برنج های دسته سرد بوده که بیشتر توسطرستوران، شرکت، ادارات بدلیل قیمت پایین و مقرون بصرفه بودن مورد استفاده قرار می گیرد رنج فجر متعلق به منطقه خاصی نیست و بدلیل دیررس بودن معمولا در مناطق کوهستانی و سرد مورد کشت قرار میگیرد . این برنج نخستین بار در استان مازندران کشت و برداشت شده است ولی امروزه بیشتر در استان گلستان کشت و برداشت می شود.
برنج پرمحصول شیرودی از برنج های رده پایین مازندران است که عطر و بوی خاصی ندارد. برنج شیرودی با اینکه هنگام پخت شکسته و خرد نمی شود ولی نیم ساعت بعد از پخت اگر مصرف نشود کاملا خشک شده و نرمی خود را از دست می دهد.
برنج های پرمحصول معمولا از ادغام چند رقم محلی و تغییر ساختار آن به وجود می آیند. برنج ندا نیز از ترکیب سه نوع سنگی طارم ، حسن سرایی و آمل سه به وجود آمده است که سنگی طارم و حسن سرایی از برنج های محلی و باکیفیت و آمل سه پرمحصول است.
برنج ندا نوعی برنج پرمحصول می باشد که از لحاظ کیفیت عطر و پخت به برنج شیرودی نزدیک است. این برنج در حال منسوخ شدن است بطوری که برنج های فجر و شیرودی جای خود را به این برنج داده اند.این برنج در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان تحقیقات برنج استان مازندران معرفی و در بیش از ۵۰ هزار هکتار از زمین های استان مازندان کاشته شد. البته تحقیقات ابتدایی در خصوص آن را سال ۱۳۶۴ میدانند.نام دیگر این برنج شمشیری است البته به دلیل ویژگی های ظاهری نزدیک به طارم به آن طارم ندا هم گفته میشود.
رقم تیسا برنج کیفی و پرمحصولی است که از طریق یک رقم محلی و یک لاین پرمحصول از موسسه بینالمللی تحقیقات برنج تولید شده است این رقم با عملکرد حدود 7 تن در هکتار کیفیت مطلوب پخت دارد و ارتفاع بوته آن حدود 110 سانتیمتر است. درباره دیگر مشخصات این نوع رقم برنج آمده است که مقاومت کامل به بیماری بلاس و مقاومت نسبی و آفات و بیماریهای مثل کرم ساقهپا، شیتبلایت و لکه قهوهای دارد طول کاشت تا برداشت آن حدود 92 تا 95 روز است و با ارقام بومی مثل طارم و یا هاشمی 4 تا 5 روز تفاوت دارد لذا به قالب برداشت منطقه نزدیک بوده و زمان برداشت ارقام بومی در صورت تاریخ کشتهای مشابه معیار خوبی برای برداشت این رقم محسوب میشود.
از خصوصيت بارز رقم برنج خزر تيپ بوته خاص اين رقم است. ارتفاع بوته مناسب، رنگ برگ سبز تيره و شلتوك آجري رنگ بدون ريشك، زوايه برگ ها و پنجه ها و ساقه كلفت و متحمل به ورس نيز از خصوصيات ويژه اين رقم است. دانه سفيد رقم خزر بسيار شبيه ارقام محلي ايراني است و در صورت اختلاط به سختي ميتوان آنها را از هم تشخيص داد. رقم خزر نسبت به ارقام معرفي شده تاسال 62 داراي بهترين كيفيت پخت نيز بود. رقم خزر حاصل تلاقي ژنوم ارقام خارجي است كه تركيب آنها منجر به معرفي رقم سازگار با شرايط مختلف آب و هوايي مناطق مختلف برنج خيز كشور شد. شايد بتوان گفت رقم خزر از بهترين ارقام معرفي شده برنج درايران است و مهمترين خصوصيت آن هم پايداري كشت آن در طي 32 سال گذشته است.
دربرخي از مناطق نزديك به ساحل صرفا ميتوان رقم خزر را كشت كرد و ساير ارقام ازعملكرد خوبي برخوردار نيستند. ركورد 8 تن شلتوك درهر هكتار براي اين رقم نيز مربوط به ناحيه آبكنار در استان گيلان مي باشد. ولي رقم خزر تقريبا درهمه ايران مورد كشت و كار قرار مي گيرد و همچنان انتخاب بسياري از كشاورزان است برنج خزر از جمله ارقام پر محصول برنج است که ازتغییر ژنتیکی برنج های ایرانی به دست آورده شده است. این برنج از لحاظ ظاهری بسیار شبیه به برنج های صدری است. قیمت بسیار پایین تر آن موجب شده مشتریان زیادی را جذب کند. اما پخت با کیفیت پایین آن یکی از ضعف های اساسی این برنج است.
روشن است برنج های پرمحصول بخاطر کیفیت پایین تر نسبت به کیفیت برنج های کم محصول (کشت دوم بینام، دونوج طارم، طارم هاشمی و طارم محلی) از قیمت کمتری برخوردار می باشند. هر ساله با توجه به میزان عرضه و تقاضا، قیمت برنج های پرمحصول نسبت به برنج کیفی طارم در مازندران سنجیده می شود. اختلاف قیمت برنج های پرمحصول با برنج های کم محصول فقط به میزان تقاضا و عرضه آن بستگی دارد.